Rusiya elitası Kreml rəhbərinə qarşı: Ətrafı Putini Qərbə “sata” bilər

Rusiya-Ukrayna müharibəsi şiddəti ilə davam etməkdədir. Müharibənin gedişində xeyirinə dönüş edən Ukrayna ordusunda da, cəmiyyətdə də əhval-ruhiyyə yüksəkdir. Bunu Rusiya haqqında demək isə çətindir. Rusiyalı sosioloq İqor Eydman UNİAN-a müsahibəsində Rusiyadakı cəmiyyətin real əhval-ruhiyyəsi, Prezident Vladimir Putinin devrilməsinin mümkünlüyü, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin əldə etdiyi uğurlar haqqında danışıb. 

- Sizcə, Putini Ukraynaya kütləvi raket hücumu etməyə nə sövq edə bilərdi?

- Mən Rusiyanın təbliğatını aparan “Telegram” kanallarında vəziyyəti izləyirəm. Ona görə deyə bilərəm ki, orada ah-nalə çoxdandır ərşə çıxıb. Meşələrdəki ac canavar kimi ulayırlar: "Biz Ukraynanın qərar qəbul edən mərkəzlərini nə vaxt vuracağıq? Dneprdən keçən körpüləri nə vaxt uçuracağıq?" kimi suallar ünvanlayırlar. Onlar o qədər fəryad edirlər ki, hətta “xalqların liderinin” özünü də tənqid edirlər. Məsələn, sual edirlər ki, “Putin niyə indiyə qədər o, Ali Radanı vurmaq göstərişi verməyib, körpüləri uçurmayıb, Ukraynanı məğlub etməyib”. Bu fikirləri həm də Simonyan, Solovyov, Priqojin, Kadırov kimiləri səsləndirirlər. Bu axmaqlarda səmimi inam var idi ki, Rusiyanın və konkret olaraq Putinin Ukraynanı 18-ci əsrə qaytarmaq, bütün kommunikasiyaları məhv etmək və sair imkanları var, amma bunu humanizmdən etmir.

Kiyevin və digər iri şəhərlərin iki gün dalbadal bombalanması qanlı fırıldaqdır, cinayətdir. Onlar nümayiş etdirdilər ki, Ukraynanın dağıdılması ilə bağlı bütün fəryadlar Rusiya Federasiyasının istədiyi şeydir, amma edə bilməz. Çünki buna gücü yetmir. Rusiyanın mülki insanları öldürmək gücü var, ancaq şəhərləri bombalamaqla müharibənin gedişatını dəyişmək imkanı yoxdur. Hitler də zamanında bu səhvi edib, 1940-41-ci illərdə Böyük Britaniyanı sıxışdırmağa çalışıb. Hitler bundan uğur qazana bilmədi, yalnız İngiltərəni ona qarşı daha da gücləndirdi. Eyni şey Ukraynada da baş verir. Bu, həqiqətən də çox kədərli və faciəli hekayədir, lakin Ukraynanın müdafiə qabiliyyətinə praktiki olaraq heç bir təsiri yoxdur. Müharibə öz qaydasında gedir.

Kiyevi və Ukraynanın digər şəhərlərini vurmaqla Putin nümayiş etdirdi ki, şeytan onun təsvir edildiyi qədər qorxunc deyil. Sadəcə olaraq onun uzun müddət belə kütləvi bombardmanlar həyata keçirməyə, hədəfləri vurmağa, körpüləri, inzibati binaları, qərar qəbuletmə mərkəzlərini partlatmağa fiziki imkanı yoxdur. Bəli, o, ukraynalıları öldürə, bəzi şəhərləri işıqsız qoya bilər, amma bu, müharibənin gedişi üçün o qədər də təsirli deyil.

- Sadə ruslar Ukraynaya endirilən zərbələrə niyə bu qədər sevinirlər? Onlar nəinki sevinirlər, həm də qaniçənliklə bunu tələb edirlər...

- Bu, kütləvi istək deyil. Sadəcə kütləvi xarakter imitasiyasıdır və bunu istəyənlər “adi ruslar” deyil. Ya Girkin, ya Strelkov kimi ideoloji faşistlər var, ya da maaş hesabında olanlar - Solovyov, Simonyan və başqaları, sadəcə olaraq öz dəriləri üçün qorxurlar. Ona görə də Ukraynada qələbəyə ehtiyacları var. Onlar başa düşürlər ki, Rusiya bu müharibədə məğlub olanda nəinki “isti” yerlərini, hətta pullarını, çox güman ki, azadlıqlarını da itirəcəklər.

Əksər ruslar üçün bu müharibə tamburun üstündədir. Mən demirəm ki, yaxşıdır. Normal insanlar hirslənməli, etiraz etməli, bacardıqları qədər, cəsarətləri qədər etiraz etməlidirlər. Səfərbərlikdən əvvəl həm gənc nəsil, həm də yaşlı nəsil baş verənlərə məhəl qoymamağa çalışırdı. Xüsusilə Moskvada hər şey əvvəlki kimi idi: restoranlar, kafelər, klublar, sərgilər, qəbullar, səyahətlər və s. Bu səfərbərlik onları ayıltdı və dərhal cəmiyyətdə narahatlıq ikiqat artdı. Amma əhalinin əksəriyyəti sakit yaşamaq, istehlakçı təşəbbüsünü davam etdirmək və istehlak imkanlarını genişləndirmək istəyir. Gənclər, əlbəttə ki, karyera haqqında düşünürlər - bunlar "urapatriotik" münasibətə yoluxmayan adi vətəndaşlardır. Əgər bu faşizm kütləvi bir fenomen olsaydı, Putinin də səfərbərlik elan etməsinə ehtiyac qalmazdı.

Əvvəlcə müqaviləli ordu yaratmağa çalışdılar. Rusiya miqyasında böyük pul vəd etdilər, lakin çoxları bu yolu seçmədi. Hakimiyyət məcburi səfərbərliyə əl atmağa məcbur oldu, bundan əvvəl onlar potensial çağırışçıları qorxutmaq üçün ilk növbədə Cinayət Məcəlləsinə dəyişikliklər etdilər ki, onlar hərbi komissarlıq qarşısında əllərini yuxarı qaldırsınlar.

- Səfərbərliyin başlaması artıq Rusiya cəmiyyətini dəyişir. Müharibə əleyhinə əhval-ruhiyyənin artması perspektivi varmı?

- İstənilən orduda əsas döyüşən gənclərdir. Bütün sorğular göstərir ki, ruslar nə qədər gəncdirlər (yaş kateqoriyası), onlar Putin və müharibə haqqında bir o qədər pis danışırlar. Yəni döyüşməli olanlar sadəcə cəbhəyə getmirlər. Onların çoxu nə baş verdiyini o qədər dərk etmir. Arvadları da, valideynləri də bunu başa düşmürlər. Tabutlar gedəndə Rusiya mətbuatında məlumatlar aktiv şəkildə yayılmağa başladı: ya Çelyabinsk vilayətindən səfərbər edilmiş beş nəfər öldü, ya da Sankt-Peterburqdan vəkil öldü. Rusiya mətbuatında belə xəbərlərin dərəcəsi getdikcə artır.
Amma ruslar kütləvi şəkildə işığı görməyəcəklər, bunu gözləməyin.

Bununla belə, ordunun tam bərbad olması, hər şeyin oğurlanması, kişilərin təlimsiz dərhal qırğına sürüklənməsi ilə bağlı narazılıq yalnız Ukrayna ordusunun uğuru və rus ordusunun itkisi ilə artacaq. Xersonun Ukrayna ordusu tərəfindən gözlənilən azadlığı dönüş nöqtəsi ola bilər. Bu, ruslar üçün çox simvolikdir, çünki onlara artıq deyilib: “Budur, biz özümüz üçün belə münbit torpaqları aldıq, böyük şəhərləri qaytardıq”. Ukrayna qoşunlarının Xersonu azad etməsi isə çox güclü psixoloji təsir göstərə bilər. Krım körpüsünün partlaması elə bir effekt vermədi və verə də bilməzdi.

- Yəni Krım körpüsünün dağıdılması Putinə münasibətə və onun reytinqlərinə təsir etmədi?

- Qorxuram ki, bu, Putinin reytinqinə yalnız müsbət təsir etdi. Ruslar arasında olan faşistlərin 15%-nə təsir etmək əbəsdir. Necə faşist idilərsə, elə də qaldılar. Anarxist düşüncəli insanların 15%-nə təsir etmək də faydasızdır. Siz ictimaiyyətin 70%-nə təsir edə bilərsiniz. Fransız inqilabının dili ilə desək, bura bataqlıqdır. Cəmiyyəti istənilən istiqamətdə yelləyə bilər. Putinin təbliğatçılarının və Putinin özünün vəzifəsi bu bataqlığı səfərbər etməkdir ki, müharibə dəstəklənsin. Çünki əhalinin əksəriyyətinin dəstəyini itirmək hətta avtoritar sistemdə də çox təhlükəlidir. Ona görə də körpünün dağıdılması təəssüf ki, nə həmin 15 faizə, nə də bu 15 faizə təsir etmədi, amma bataqlıq bir az möhkəmləndi. Söhbətlər gedirdi: "Budur, artıq çatmışıq! Bu gün bu körpünü uçururlar, sabah da şəhərimizdə nəyisə partlatacaqlar". Yəni, bataqlıq bir az da çılğınlaşmağa başladı. Sürü hirslənəndə isə öz liderinin ətrafında toplaşır, çünki fikirləşirlər ki, diktator onları xarici təhlükədən qoruya bilər.

Ukrayna ordusu irəliləyərkən tamamilə fərqli reaksiya oldu. Burada insanlar başqa cür düşünürdülər: “Bizə qələbə söz vermişdilər, amma qələbə yoxdur”. Amma bütün bu bataqlıq “qələbə-dəlilik” üzərində qurulub. Onilliklərdir ki, Rusiya hakimiyyəti xalqı "qələbə dərmanı"na aludə edib: "Biz qalib ölkəyik! Böyük Vətən müharibəsində qalib gəldiyimiz üçün, bu, həmişə qalib gələcəyimiz deməkdir" deyə təbliğat aparılıb. Onlara qalib olduqları görünsə də, onlar bu yalana razıdırlar. Lakin onlar uduzduqlarını, Putinin bütün qələbələrin qarantı olduğunu sübut etmədiyini anlayan kimi ona münasibət kəskin şəkildə dəyişə bilər. Bu, Ukraynadakı döyüş meydanlarında həll olunur.

- Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin uğurları artıq Kremldəki vəziyyəti dəyişibmi?

- Cəmiyyətdə müəyyən dəyişikliklər iki səbəbdən baş verdi - Ukrayna ordusunun səfərbərliyi və qələbələri artıq gizlədilə bilməz. Onlar uzun müddət gizlədilib. Ruslar hətta Xarkovdakı geri çəkilmələrini birtəhər gizlətməyə çalışdılar, amma yenə də təbliğat kanallarında bu barədə danışmağa başladılar. Doğrudan da müəyyən təsir var. Müharibənin populyarlığı azalmağa başladı, lakin indiyə qədər proses çox yavaş gedir. Rusiyada rəsmi sosioloji məlumatlara görə, sentyabr ayında müharibə tərəfdarlarının sayı 5-7% azalıb. Bu faiz Rusiya ordusunun uğursuzluqları inkişaf etdikcə, daha da artacaq.

Bizdə Rusiyanın apardığı uğursuz imperialist müharibələrinin nümunələri var. Onlar həmişə kataklizmlərlə, inqilablarla, qlobal islahatlarla, köhnə nizamın köklü dəyişməsi və hansısa yeni sistemin yaradılması ilə yekunlaşıb. Təbii ki, onlar rus imperialist qoşunlarının getməsi və ambisiyaları ilə başa çatdı.

- Bu gün Putini devirmək üçün hansı perspektivlər var və bu prosesi kim başlada bilər?

- Altı ay əvvəl mənə tamamilə qeyri-mümkün görünən Putinin devrilməsi perspektivləri onun intihar və destruktiv siyasətinə görə artır. Rus ordusunun hər uğursuzluğu ilə hər gün ehtimal böyüyür. Və deyə bilərik ki, Rusiyanın daxili elitası buna hazırdır. Rusiyanın hakim elitası, böyük biznes dairələri, bürokratiyasının əksəriyyəti hər şeyin normala dönməsini və fevralın 24-də başlayan bu kabusun bitməsini istəyir. Ümumiyyətlə, yalnız Priqojin və Kadırov kimi quldurlar sona qədər mübarizə aparmağa hazırdırlar. Onlar isə sistemdə yaxın vaxtlara qədər kənar adamlar kimi qəbul edilirdilər. Onlara sərxoş kokain aludəçisi Medvedev dəli məzəmmətləri ilə qoşulur, bi də sadəcə getməyə yeri olmayan təbliğatçılar. Lakin Mişustin və ya Sobyanin kimi adi məmurlar çoxdan bu kabusun bitməsini istəyirlər. Sobyanin Moskvada yenə plitələri 10 dəfə dəyişdirmək və hər kafeldən öz qəpik-quruşunu almaq istərdi. Ona və digər məmurlara bu müharibə qətiyyən lazım deyil. Onlar yaxşı bilirlər ki, bu, sistemin sabitliyini poza bilər. Onlar artıq sanksiyalara məruz qalıblar və bu ancaq başlanğıcdır. Zaman gəldikdə onlar həm beynəlxalq, həm də ölkə daxilində kapital bölgüsü altına düşə bilərlər.

Əgər qarışıqlıq artmaqda davam edərsə və Ukraynadakı rus ordusu məğlub olarsa, o zaman böyük bir rus qarışıqlığı az qala yaxındadır. Bürokratiyaya və elitaya qətiyyən lazım olmasa da, görünür. Amma ən əsası odur ki, bu narazılıq kifayət etmir. Gərəkdir ki, insanlar birləşib, Putini sıradan çıxarıb aradan götürmək üçün öz narazılıqlarını həyata keçirmək üçün vasitələr tapsınlar. İnsanlar qorxur, heç kimə güvənmir, bir-birindən qorxur. Mən hesab edirəm ki, Putinə qarşı sui-qəsd yalnız FSB və ola bilsin ki, Təhlükəsizlik Şurasının rəhbərliyi onlara qoşulduqda mümkündür.

- Sizcə, Putin artıq bundan qorxmağa başlayıb?

- Əgər siz artıq demək olar ki, çevrilişin olması barədə məlumatdan danışırsınızsa, deməli bunlar hamısı şayiədir. İndiyə qədər belə bir şey yoxdur. Etibarlı mənbələr yoxdur. O qorxur? Əlbəttə. Həmişə qorxur. Onu tanıyanların onun haqqında yazdığı kimi, ümumiyyətlə, qorxaqdır. Sağlamlığı və təhlükəsizliyi üçün dəli kimi titrəyir. Buna görə də, yeri gəlmişkən, heç kimi dəyişdirmir. Axı bütün bu hərbi müxbirlər, “Telegram” kanalları və digərləri çoxdan kadr dəyişikliyi tələb edir. Hətta orduda da kadr dəyişikliyi yoxdur! Priqojin, Kadırov və bütün əsas ekstremist döyüşçülər artıq Şoyqunun dərisini tələb edirlər. Amma Şoyqu yerindədir. Məncə, Putin köhnə dostlarına güvənir. Və əgər yeni biri gəlsə - şeytan ondan nə gözlənilə biləcəyini, o cümlədən bir sui-qəsd ola biləcəyini anlayır. Bildiyiniz kimi, Rusiyada müxtəlif elitadaxili sui-qəsdlər zamanı öz çarına və ya baş katibinə xəyanət edənlər ən yaxın silahdaşları olub. Xruşşova, I Pavelə qarşı sui-qəsdi xatırlayaq. Daha sonra ən çox güvəndikləri şəxslər tərəfindən kürəyindən bıçaqlanıblar. Ona görə də mən heç də istisna etmirəm ki, FSB, təhlükəsizlik qüvvələri Putinin hamısını dibə çəkdiyini anlayanda bu sui-qəsdə qoşulacaqlar.

- Putinin bu cür sui-qəsdlər nəticəsində sağ qalmaq şansı çoxdurmu?

- Onun hələ də onlar üçün təhlükəli olduğunu düşünsələr, onu öldürə bilərlər. Yaxud Qərblə anlaşmaq və münasibətləri yaxşılaşdırmaq üçün Miloşeviçi Haaqaya təhvil verən serblər kimi. Axı yeni hökmdarın Putindən sonra görəcəyi ilk iş normal münasibətləri bərpa etmək üçün ABŞ və Avropa ilə danışıqlar aparmağa çalışmaq olacaq. Hər şeydən əvvəl iqtisadi. Ona görə ki, Rusiya onilliklər ərzində Qərbə qaz, benzin və resurs təchizatçısı rolunu oynayıb. Və bu, Rusiyanın 1990-cı illərdən sonra yüksəldiyi əsas valyuta axını idi. Amma bitdi. Dəli Putinin özü də öz hərəkətləri ilə bu prosesi sürətləndirir. Onların yeganə şansı Putini Qərbin onları bağışlaması üçün “satmaq”dır.

AZƏRBAYCANREALLIĞI.COM